გამომცემლობა აკადემიური წიგნი - acad.ge (ღამბაშიძეების სტამბა 1884 წლიდან)

 

ოქრომჭედელ 

გიბერტის 

შეგირდის 

ბრუნო ფერარის 

დღიური, 

დაწერილი 

თავად 

ბრუნოს 

ხელით

(თარგმნა მაია ღამბაშიძემ)

 

 

MCCCCLI, XXI სექტემბერი

     დღეს საღამოს სახელოსნოდან გვიან გამოვედი და სანაპიროს გამოვუყევი. რა ხანია, აღარ გამისეირნია. მესიამოვნა. ერთი კვირაა, ხიდიდან ფეხი არ გამომიდგამს, საქმე თავზესაყრელადაა, ოსტატს ცეცხლი აქვს შენთებული, თვითონაც ვერ ჩერდება და მეც ქანცი გამძვრა.

   უკვე გვარიანად აგრილდა. გადაყვითლდა ხეები. მდინარემაც ფერი იცვალა რაღაცნაირად, ვერ ვიცი რანაირად. ღია ნაცრისფერია. ძველზე ძველი მდინარეა. ოო, არნო, არნო, სახელიც რა უცნაურად ძველი გაქვს.

   ამ ძველ არნოზე დგას ჩვენი ძველი ქალაქი. ჰაერი რომ ჰაერია, ისიც ძველია. გალავანი, ტაძრები, ქუჩები, ქვაფენილი. მთებზეც კი ძველი თოვლი დევს. ტოტზე ჩიტი ჩამოჯდება, ძველზე ძველ ფრთას გაიქნევს და ძველი ხმით ჩაიჟღურტულებს.

     ამდენი სიძველის შემყურე მეც დავძველდი მგონი. მაცვია ძველი ხალათი, ერთადერთი და განუმეორებელი. შემომაძველდა ტანზე. რა იქნება, ახალი მქონდეს, ამ ძონძებს არნოში გადავუძახებდი. ახალ ხალათს ჩავიცვამდი, თავზე ახალ ქუდს დავიხურავდი და ვეკიოს სასახლეს ავუვლ-ჩამოვუვლიდი. ქალაქის ლამაზმანები აქ სეირნობენ. იქნებ კოზიმო მედიჩის ასულმაც გადმოიხედოს, დამინახოს და მოვეწონო.

     მოვეწონო და მსახურებს უბრძანოს, გაიგეთ, ის წარმოსადეგი ყმაწვილი ვინააო. მსახურებმა გაიკითხონ და მოახსენონ, სახელგანთქმული ოქრომჭედლის, ლორენცო გიბერტის უნიჭიერესი შეგირდიაო. ხოდა, მეფის ასულს გულში ჩავუვარდები, განაცხადებს, სასწრაფოდ მომგვარეთო. მეც ვეახლები. ერთ თვეში დიდ ქორწილს გადავიხდით, დავცხოვრდები ვეკიოს სასახლეში. გავცემ ბრძანებებს, მოვიწვევ მუსიკოსებს, მოვაწყობ მეჯლისებს. დავიკრებ მერე გულ-მკერდზე ხელებს და დილიდან საღამომდე და ღამედან დილამდე ქეიფსა და დროსტარებაში ვიქნები.

      ეეეჰ... წავედი ოცნებებში...

      მელანი მითავდება, წერას ვწყვეტ.

 MCCCCLI, VII ოქტომბერი

     გიბერტი გენიოსია. ასე გგონია, კი არ ჭედავს, უბრალოდ ხელს იქნევს აქეთ-იქით, თან ისეთი სისწრაფით, თვალს ვერ გააყოლებ. წმინდა ჯოვანის ტაძრის კარიბჭეს ჭედავს. ჯერ ჩრდილო კარიბჭე გამოჭედა, ეხლა აღმოსავლეთისას ჭედავს. ვეკიოს ხიდზე აქვს სახელოსნო. თვითონ ერთ ოთახში ცხოვრობს არნოს გადაღმა, ბობოლის ბაღის უკან. მაგრამ სულ სახელოსნოშია, იქიდან გამოსული არავის უნახავს კარგა ხანია. მეც სულ იქ ვარ, ვეხმარები, თან ვსწავლობ. უცნაურზე უცნაური კაცია გიბერტი. როცა მუშაობს, ხმას არ იღებს, თუ ისვენებს, სიტყვას ვერ ჩაუგდებ, იმდენს ლაპარაკობს.

   ამას წინათ გადავწყვიტე, მოდი, ვცდი, ერთი დღე ხმას არ ამოვიღებ, მაინტერესებდა, გავძლებდი თუ არა. ტანჯვა იყო ნამდვილი. რამეს რომ მკითხავდნენ, თვალით ვაჩვენებდი ან ხელით ვუთითებდი. არ მეგონა, ასეთი ძნელი თუ იქნებოდა. თავს ძალას ვატანდი და ენას კბილს ვაჭერდი. საღამომდე ძლივს მივატანე, ჯერ დაბნელებული არ იყო, ლოგინში რომ ვრგე თავი, ერთი სული მქონდა, ის დღე მალე გასულიყო.

      რა მოხდება, მეც გიბერტივით ცნობილი ვიყო? ქუჩაში გავიდოდი და ყველა მიცნობდა, ქუდს მომიხდიდა და თავს დამიკრავდა. შევკრავდი ერთ დიდ გონდოლას, ოქროთი მოვავარაყებდი, ნიჩაბზე ჩემს ინიციალებს ამოვტვიფრავდი, დავუყვებოდი არნოს, ხან ერთ ნაპირთან შევჩერდებოდი, ხან მეორესთან. ჩავისვამდი ქალაქელ ლამაზმანებს, გავასეირნებდი, თავს მოვაწონებდი... მერე, მათი სიყვარულით შეზარხოშებული, ქუჩებს დავუყვებოდი, შევიჭყიტავდი ღვინის სარდაფებში, სადაც მეტი სიმყუდროვე იქნებოდა, იქ დავრჩებოდი, ერთ ტოლჩა სახლის წითელ ღვინოს იქვე ჩავცლიდი, ერთ ბოთლს კიდევ ჩამოვასხმევინებდი და ზემოთ, არნოს გადაღმა, წმინდა მინიატო ალ მონტეს ტაძრისაკენ ავუყვებოდი. აქედან მთელი ქალაქი ხელისგულივით ჩანს. აი, ვეკიოს ხიდი, გიბერტის ალბათ ურო უჭირავს ხელში და მუშაობს, ვერავის ხედავს და არავისი ესმის. აი იქ, შორს, წმინდა კროჩეს სამრეკლო ამოშვერილა. სინაგოგაც იქვეა, ებრაელები შესასვლელთან შეკრებილან და რაღაცას ბჭობენ. აქეთ, მარცხნივ, ბაზარიც ჩანს, ხალხი ბუზებივით ირევა ერთმანეთში. მე კიდევ ვზივარ აქ, მთის წვერზე, ვწრუპავ ჩემს ღვინოს და ვარ ბედნიერი. მე ხომ ქალაქის ყველაზე მდიდარი და წარჩინებული პიროვნება ვარ, რომელსაც უბრალოდ ცოტა ხნით მარტო ყოფნა მოუნდა... რა მოხდება, რასაც ვოცნებობ, მეასედით მაინც ამიხდეს? ნუთუ მართლა ბედი უნდა ყველაფერს?????

 

MCCCCLI, XIV ნოემბერი

       ძალიან აცივდა გარეთ, სახლში და სულში. სულში უფრო. ორი საღამოა, მძიმედ ვარ. სახელოსნოშიც არ მივსულვარ, მუშაობის თავი არ მაქვს. ყველაზე ცუდი ისაა, რომ თვითონ არ ვიცი, რატომ ვარ ასე. რაღაც მენატრება და არ ვიცი რა.

       ორი დღის მშიერ-მწყურვალი ვიყავი, წეღან გარეთ გავედი. წმინდა ფელიჩიტას სამრეკლოსთან ახალი ტრაქტირი გახსნეს, იქ შევედი, თევზი და ღვინო მოვითხოვე. კარგა ხანს მაცდევინეს, დიდგვაროვან სტუმრებს ემსახურებოდნენ. ბოლოს ერთი ბეწო კანგაცლილი თევზი მომიტანეს, ლუკმადაც არ მეყო. პურიც უმარილო იყო. ღვინო მოვიყუდე, რაღაცნაირი იყო, ბუშტებიანი და მჟავე... არაფერში არ მიმართლებს!

     მინდა, რომ ქალაქის მახლობლად მქონდეს დიდი მამული. მეყოლებოდა უამრავი მსახური, ლამაზ-ლამაზი მოახლე გოგონები, ქალაქში განთქმული მზარეულები დღედაღამ ნაირნაირი საჭმლის კეთებაში იქნებოდნენ. კვირაში ერთხელ ოპერის ცნობილ დასს მოვიწვევდი, საამო ჰანგებით დამატკბობდნენ. ჰოჰოო, რაც კარგია, კარგია. მაგრამ ეხლა იწყება მთავარი: ჩემს მამულში ხომ ვიქნებოდი ასე მუდმივ შვება-განცხრომაში, ხანდახან რომ მომბეზრდებოდა ყველა და ყველაფერი, ჩავიცვამდი სამგზავრო ჩექმებს, ორ ქისას ზანდუკიდან ოქროს მონეტებით გავავსებდი, შემოვახტებოდი ჩემს ქურანა ბედაურს და ეჰეიიიიიიი – გავაჭენებდი შორს. წინასწარ არც კი მეცოდინებოდა, საით მივჭენავ. ვიმოგზაურებდი ბევრს და კარგა ხნის შემდეგ, დაღლილი და შთაბეჭდილებებით აღვსილი, დავუბრუნდებოდი მამულს, პირდაპირ ღვინის მარანთან ჩამოვხტებოდი და სამი დღე-ღამე იქიდან ცხვირს არ გამოვყოფდი... ამბობენ, ადამიანს ოცნება არ ვნებსო... არა მგონია, ასე იყოს, მე მაშინვე გული მიწყებს ჩხვლეტას.

 

MCCCCLI, I დეკემბერი

    დღეს ზამთრის პირველი დღეა. გუშინ მთელი ღამე თოვდა. დილით რომ გავიხედე, რაღაც კარგ ხასიათზე დავდექი. საოცარია, რა ხანია, კარგ ხასიათზე აღარ ვყოფილვარ. მოედანზე გავედი. ბრუნელესკის წვრილი, ნაცრისფერი სვეტებიც სულ გათეთრებულიყო.

      მეორე ასეთი მოედანი არ არსებობს. რაღაცნაირია, მსუბუქი. ამ თოვლმა ხომ კიდევ უფრო გაამსუბუქა. არა, ეს ცხოვრება არც ისე ცუდია, ხანდახან რომ მგონია.

      მე ვიცი, რასაც ვიზამ. აუცილებლად უნდა შევცვალო რაღაც. ჯობია, სისულელე ჩავიდინო, ვიდრე მერე ვინანო, რომ ეს სისულელე არ ჩავიდინე! აი, სად არის ჭეშმარიტება!!! უნდა ვიმოქმედო სასწრაფოდ. ეს ცხოვრება ხომ ისედაც პატარა ბავშვის შარვალივით მოკლეა. სულ ოცნებებში ვარ, არა, ოცნებას რა ჯობია, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, უფრო სასიამოვნოა, როდესაც ოცნებას აიხდენ. ისეთი რამ უნდა ჩავიდინო, მედიჩების საგვარეულო საუკუნოდ გადავრიო. ჰა, როგორი იქნება, მთელი ქალაქი ჩემზე რომ ალაპარაკდება, იქნებ წმინდა სპირიტოს მოედანზე ძეგლიც კი დამიდგან. მაშინ ხომ მიხვდებიან, რომ ოქრომჭედლის ერთი ჩვეულებრივი შეგირდი კი არ ვარ, რომელიც ცხოვრობს ისე, არაფრისთვის, არაფერი არ უნდა და არც ცდილობს, რამე მოინდომოს. ზის და ოცნებობს მხოლოდ. არა და არა, მე გახლავართ ცნობილი, გამოჩენილი, სახელგანთქმული ბრუნო ფერარი, რომლის სახელს ქალაქის სტუმრებიც კი პატივისცემით წარმოთქვამენ... მე მეკუთვნის სწორედ ყველა ის აღმოჩენა თუ სიახლე, რაც კი უკვე რამდენიმე ათეული წელია ჩვენს ქვეყანაში ხდება... აჰ, ნუ წუხდებით, ასეთი ხოტბის შესხმა... სიმორცხვევ, სად არის თქვენი სიწითლე... ცოტა მართლა წამოვწილთლდი და ეგაა. ...თქვენი ნებაა, მაგრამ იქნებ ძეგლს მაინც ბიუსტი ჯობდეს? მე ხომ თავმდაბალი ადამიანი ვარ...

 

 

MCCCCLI, XXXI დეკემბერი

      გაოგნებული ვარ, ნუთუ ყველაფერი გ ა მ ო ვ ა ????????? არ მეგონა, რაც მოვიფიქრე, იმის აღსრულებას შევძლებდი. თუმცა ჯერ ყველაფერი წინაა. თუ დ ღ ე ს  ღ ა მ ე  ა ხ ა ლ ი  წ ე ლ ი  დ ა დ გ ე ბ ა, პირობას ვდებ, ანუნციატას მოედანზე წმინდა ინოკენტის ბავშვთა სახლიდან ყველაზე შეუხედავ სინიორიტას ცოლად შევირთავ!

MCCCCLII, VII იანვარი

       თავიდან ვიფიქრე, დავლევ და მაშინ აღარ გამიჭირდება სინიორიტა მატილდას კოცნა-თქო. როცა სვამ, მაშინ ხომ ყველა გიყვარს. არა, მართალი რომ ვთქვა, საერთოდ ღვინოში და სიყვარულში უძირო ვარ... მაგრამ, სინიორიტა მატილდას იმსიგრძე ცხვირი ჰქონდა, ამ შემთხვევაში დაძირვა გამიჭირდებოდა...

   თუმცა ჯობია ყველაფერი თავიდან დავიწყო. დღიური ისეთი რამეა, გაივლის დიდი დრო, შემთხვევით წააწყდები სადღაც ღრმად შენახულს და გადავიწყებული ამბები უცებ ისე ნათლად ამოტივტივდება თავში, როგორც წინა ღამის ქეიფისას შესმული პირველი სადღეგრძელო.

     თქმა და ქმნა ერთი იყო. რახან გადავწყვიტე, რომ უნდა მეღონა, ვიღონე კიდეც.  დეკემბერში უჩვეულოდ ცივი დღეები იდგა. გიბერტი ავად გახდა და ორი კვირა სიცხიანი სახლში იწვა. სახელოსნოში მაინც დავდიოდი, პატარ-პატარა სამუშაოებს ვასრულებდი. საღამოს, ხიდის თავში, ნიკოლოს ტრაქტირში ერთ ბოთლ თეთრ სახლის ღვინოს წამოვავლებდი ხელს და გიბერტისთან მივდიოდი. ჩამოვუჯდებოდი საწოლის თავთან, ვწრუპავდით ერთად ღვინოს, თან იმ დღის ამბებს ვუამბობდი, მეორე დღისთვის ახალ დავალებას ვიღებდი, მერე დავემშვიდობებოდი და სიბნელეში სახლისაკენ ფეხით გამოვწევდი. გვარიანად ყინავდა, მაგრამ როდესაც სისხლში ნიკოლოს დაყენებული ღვინო გიჩქეფს, ვერავითარი სიცივე ვერ შეგაშინებს, ხოდა, მეც, ღვინისგან გახურებულს, ზამთრის სუსხი მხოლოდ მსიამოვნებდა.

      ღამე სეირნობა და ფიქრი კარგია. ღამე ყველა ისეთია, როგორიც უნდა იყოს და არა ისეთი, როგორიც გახდა. ღამის ფიქრებიც ასევეა. განსაკუთრებით არნოს ნაპირას. გადახედე ხიდიდან ნახევრადგაყინულ მდინარეს და იფიქრე რამდენიც გსურს და რაც გსურს.  

   ერთხელაც ვდგავარ ასე, წმინდა ტრინიტას ხიდთან, ვიყურები წყალში და ვფიქრობ. უცებ, რამდენიმე პატარა კაცი მოუახლოვდა ნაპირს, მე ვერ შემამჩნიეს. პატარა სუნდუკი ჰქონდათ, გახსნეს, რაღაც ჯოხები ამოაძვრინეს და მერე ამ ჯოხებს ცეცხლი მოუკიდეს. ვიფიქრე, პატარა ჩირაღდანია-თქო. უცებ ეს ცეცხლმოკიდებული ჯოხი აშიშხინდა, აშიშხინდა. მაშინ ერთმა, რომელიც ყველაზე პატარა იყო, ეს მოშუშხუნე ჯოხი ზემოთ აისროლა. ჯოხი შიშხინით ავარდა, ავარდა, მერე უცებ განათდა ლამაზად. პატარებმა ტაში შემოცხეს.

     თვალებს არ ვუჯერებდი. ასეთი რამ ცხოვრებაში არ მენახა. მივვარდი უცნაურ კაცებს, რომლებსაც თვალებიც უცნაურად წვრილი ჰქონდათ და ამ უცნაური ჯოხების ამბავი გამოვკითხე. ჩინური შუშხუნებიაო, მომიგო წვრილთვალებამ. აი, ზუსტად ის, რაც მე მჭირდებოდა. ფეხებში ჩავუვარდი, ოღონდ ეს სუნდუკი მომეცით, სანაცვლოდ ჩემს ოთახს დაგითმობთ-თქო. ასე გავცვალე ოთახი ერთ სუნდუკ შუშხუნებში.

       ...ახალ წლამდე ერთი საათით ადრე დავიწყე მზადება. სუნდუკიანად არნოს გადაღმა, ზემოთ, ფორტე დელ ბელვედერეს ციხე-სიმაგრის ნანგრევებთან ავფორთხდი. აქედან მთელი ქალაქი ჩანს. სათოფურებში თითო-თითო შუშხუნა დავამაგრე. როგორც კი საათმა თორმეტჯერ ჩამოკვრა დაიწყო, შუშხუნებს ჩამოვუარე და ცეცხლი მოვუკიდე.

     რამდენიმე წამში მოხდა სასწაული. აშიშხინდნენ შუშხუნები და გავარდნენ ცაში. განათდა მთელი ქალაქი. უცებ სახლებიდან ხალხი გამოცვივდა და გაოცებულები ყველა ცას მიაცქერდა.

      რაც კოზიმო მედიჩის ბაბუის ბაბუა, კოზიმო პირველი გარდაიცვალა, მას შემდეგ ჩვენს ქალაქში ახალ წელს აღარ აღნიშნავენ. სხედან სახლებში და დიდი-დიდი თითო ჭიქა ასწიონ, ესაა და ეს. ეხლა კი... გამოეფინა ყველა გარეთ, ზოგი იცინოდა, ზოგი მღეროდა, ზოგიც ცეკვავდა. მედიჩების სასახლეც ჩვეულზე მეტად განათდა. ქუჩები აივსო ხალხით, სვამდნენ ღვინოს, ულოცავდნენ ერთმანეთს ახალ წელს, ყველას ყველა უყვარდა, ყველა ბედნიერი იყო. მეც ვიდექი ზემოთ, დელ ბელვედერეს ნანგრევებთან და მეც ვიყავი უზომოდ ბედნიერი.

     ...რამდენიმე დღეა, ანუნციატას მოედანზე, ბრუნელესკის სვეტებთან, მარცხენა კედლის კუთხეში დავიდე ბინა. ჩემი ბუნაგის თავზე ასეთი წარწერაა: Non bene pro toto libertas venditur auro. არ ვიცი, ალბათ თავად ბრუნელესკიმ მიაწერა მშენებლობისას. როცა საღამოს სახელოსნოდან ვბრუნდები, ჩამოვჯდები აქ, კიბეებზე და წმინდა ინოკენტის ბავშვთა სახლს ვუყურებ. საღამოს ლოცვის შემდეგ, სინიორიტა მატილდა თავის ოთახში ადის და სანთელს ანთებს. მერე ფანჯარას გამოაღებს და ხელს დამიქნევს. სინიორიტა მატილდას მსოფლიოში ყველაზე გრძელი ცხვირი აქვს, სულ იმაზე ვფიქრობ, როგორი უხერხული იქნება მისი კოცნა. სამაგიეროდ, როდესაც სინიორიტა მატილდა იღიმება, ასე გგონია, ცხოვრებაში ტკივილი არ არსებობს...

    უცნაურია, პირველად არის, რომ არაფერზე არ ვოცნებობ. არ მინდა, ვიყო ცნობილი, გამოჩენილი, სახელგანთქმული, რომ მთელი ქალაქი მიცნობდეს. არ მინდა, ვიყო მდიდარი, მაშინ არ ვიქნები ასე თავისუფალი. მინდა ვიყო ისეთი, როგორც ვარ, მივეხმარო მაესტრო გიბერტის კარიბჭის ჭედვაში, ვისეირნო სინიორიტა მატილდასთან ერთად და ვწრუპო ჩემი საყვარელი წითელი სახლის ღვინო. მეტი არც არაფერი.

გაუმარჯოს ბრუნო ფერარის წარსულს!

გაუმარჯოს ბრუნო ფერარის აწმყოს!

გაუმარჯოს ბრუნო ფერარის მომავალს!

ამინ!!!