გამომცემლობა აკადემიური წიგნი - acad.ge (ღამბაშიძეების სტამბა 1884 წლიდან)

 

ათრახასისის ამბავი

აქადური წარღვნის მითი

(ქ.წ. XVIII ს.)

 მაია ღამბაშიძე

 

 თავდაპირველად ღმერთებმა შექმნეს სამყარო.

შემდეგ შექმნეს ხმელეთი, რათა იქ მოსავალი მოსულიყო.

შემდეგ შექმნეს ორი ვეებერთელა მდინარე, ზემო და ქვემო თიამათი.

შემდეგ შექმნეს კაცთა მოდგმა, რათა მათ ღმერთებუსათვის ემსახურათ და მათთვის ძღვენი მიერთვათ.

ადამიანები ორ მდინარეს შუა დაცხოვრდნენ. აგებდნენ სახლებს, მუშაობდნენ ყანაში, მოჰყავდათ მოსავალი. ღმერთებს ძღვენს სწირავდნენ და ამით მათ გულს იგებდნენ.

გამოხდა ხანი. ხალხის რიცხვმა დღითიდღე იმატა. გამრავლდა საქონელი, გაიზარდა მოსავალი, გაშენდა ქალაქები. აბუბუნდა სამყარო.

დედამიწის ხმაურმა მალე ღმერთ ენლილამდე მიაღწია. შეწუხდა მბრძანებელი, ძილი დაეფრთხო. ნეტავ რა უფლებით მირღვევენ სიმშვიდეს, ისინი ხომ ჩვენს მსახურებად გაგვიჩენია, ამდენს როგორ ბედავენო.

განრისხდა და ღმერთებს თავისი ბრაზის მიზეზი ამცნო. მაშინ შეიკრიბნენ ცისა და მიწის მბრძანებლები და თათბირი გამართეს. ბჭობდნენ, რა მოვუხერხოთ ამ ამბავს, რაც უფრო მრავლდება ადამიანთა მოდგმა, ხმაურიც მით უფრო მატულობს. მალე ალბათ მოსვენება აღარ გვექნება. როგორმე მათი რიცხვის შემცირება უნდა მოვახერხოთო.

ბოლოს ენლილმა თქვა: -ისევ მე მოვუვლი ამ ამბავსო. ადგა და დახმარებისათვის ქვესკნელის მბრძანებელს - ნამთარს მიმართა - დიდო მბრძანებელო, იქნებ მოახერხო და ადამიანთა რიცხვი შეამცირო, მათი ხმაურით მოსვენება აღარ მაქვსო.

ნამთარმა შავი ჭირი მოუვლინა ქვეყანას. უბედურება დატრიალდა დედამიწაზე, აურაცხელი ხალხი დაიხოცა - ქალი თუ კაცი, მოხუცი თუ ახალგაზრდა.

 ღმერთ ენქის გული მოუკლა ადამიანთა საცოდაობამ. გადაწყვიტა, როგორმე ეშველა მათთვის.

მაშინ ადამიანთაგან ერთი წარჩინებული დიდგვაროვანი გამოარჩია, სახელად ათრახასისი. სიზმრად გამოეცხადა და ასე დაარიგა: ჩემი რჩეული ხარ შენ, ათრახასის! რასაც გეტყვი, კარგად მომისმინე და გამიგონე: წადი, ნამთარის სამყოფელი მოძებნე და გამომცხვარი პურები მიართვი. ეამება ქვესკნელის მბრძანებელს შესაწირავი, დაინდობს ადანიანთა მოდგმას თავსდამტყდარი უბედურებისგანო.

მართლაც, მიენდო ათრახასისი ენქის რჩევას, დაიტვირთა ძღვენით და ეახლა ნამთარს. გული მოულბა მბრძანებელს, შავი ჭირი აშორა დედამიწას.

გაიხარა კაცთა მოდგმამ, ისევ ძველ ცხოვრებას მიუბრუნდა. კვლავ გამრავლდა ხალხი.

მაგრამ ენლილს მოსვენება მაინც არ მიეცა, სიმშვიდე მალე ისევ დაერღვა, ძილი დაეფრთხო. ეხლა ღმერთ ნისაბას მიმართა, რათა გვალვა და შიმშილი მოევლინა ქვეყნისათვის, იქნებ როგორმე შემცირებულიყო ადამიანთა რიცხვი.

მოვიდა ნისაბა, გადაწვა ყანები, ხრიოკად აქცია მთელი არე-მარე, გააჩანაგა მიდამო. ყანები გადახმა, დაშრა მდინარის კალაპოტი.

საშველი არსაიდან არ იყო. შიმშილით ამოხდა სული მრავალს, იგივე ბედი ელოდა სხვებსაც.

კვლავ შეეცოდა ენქის ადამიანთა მოდგმა, ხელმეორედ გამოეცხადა ათრახასისს სიზმრად. ეხლა ნისაბას გულის მოგება ურჩია: -ეახლე ნისაბას, თაყვანი ეცი, დაუყვავე, ძღვენი მიართვი, იქნებ იბრუნოს პირი და ადამიანებს განსაცდელი შეუმსუბუქოსო.

ისმინა ათრახასისმა ენქის დარიგება, ხელი დაიმშვენა და ნისაბას ადგილსამყოფელისაკენ გასწია. მივიდა, მიართვა ძღვენი, შესწირა მსხვერპლი.

ესიამოვნა ნისაბას ყურადღება, გვალვა და სიყმილი შეუმსუბუქა ადამიანთა მოდგმას. მოიხმო შხაპუნა წვიმა, მორწყა მინდორ - ველი.

გაიხარა ქვეყანამ, ნელ-ნელა წელში გაიმართა ხალხი, კვლავ თავიანთ საქმეს მიუბრუნდნენ. ააგეს ახალი სახლები, მოხნეს ყანები, დათესეს ხორბალი. ქვეყანას ძველებური ელფერი დაუბრუნდა, აყვავდა და გამშვენდა არე-მარე.

ისევ აბუბუნდა ხალხი.

ეხლა კი განრისხდნენ ღმერთები, დედამიწის ხმაურმა შეაწუხა ისინი, ძილი დაეფრთხოთ. -ენლილმა ხალხს ამხელა განსაცდელები მოუვლინა, მაინც არაფერი ეშველათ, ბოლო ვერ მოვუღეთ კაცთა მოდგმის არსებობას. უთუოდ ვინმე დაეხმარა მათ შავი ჭირისა და გვალვის  დამარცხებაში, ნამდვილად ღვთის ძალა ურევიაო რა ვქნათ, რა ვიღონოთო.

გადაწყვიტეს ღმერთებმა, ენლილს გვერდით ამოსდგომოდნენ, რათა საერთო ძალებით ემოქმედნათ.

ითათბირეს და დაადგინეს, წარღვნა მოევლინათ დედამიწაზე. ზემო და ქვემო თიამათი ერთმანეთს უნდა შერწყმოდა, მთელი ხმელეთი ზღვად უნდა ქცეულიყო. ჭექა - ქუხილის ღმერთს ადადს დაევალა ადამიანთა დამარცხება.

ამის გამგონე ენქი მეტად შეწუხდა. ვერ იმეტებდა ქვეყანას ასეთი დიდი უბედურებისათვის. ეახლა ღმერთებს და განუცხადა: - ცისა და ქვეყნის მბრძანებლებო! რად ვწირავთ ხალხს, ნუთუ რა დააშავეს ისეთი, ჩვენს ქმნილებებს ჩვენივე ხელით რომ ვუღებთ ბოლოს. იქნებ დავინდოთ და დავივიწყოთ წყენაო.

გაოგნდნენ  ღმერთები: -ენქი, ნუთუ გგონია, ადამიანებს ჩვენი სიმშვიდის დარღვევა ეპატიებათ? როგორ გვიბედავენ ასეთ ურჩობას! არა, მათი დანდობა არას გვარგებს, მოსვენება არასდროს გვექნება! ადად! გადმოადინე შენი წყლები, მეხი და გრგვინვა დაატეხე ყველა ურჩს, დაე იგრძნონ შენი ძალა და დიდება!

 დამწუხრდა ენქი. ღმერთებთან ჭიდილში დამარცხდა და ამიტომ დამწუხრდა. საშველი არ ჩანდა, ადამიანთა მოდგმას გადაშენება ეწერა. წარღვნის მორევა ვერ ძალუძდა კაცთმოყვარე ღმერთს.

მიხვდა, რომ სიკვდილი გარდაუვალი იყო. და რადგან მთელი ქვეყნიერების გადარჩენა შეუძლებელი იქნებოდა, გადაწყვიტა, ერთი კაცი მაინც ეხსნა როგორმე, გამოყვანა სამშვიდობოზე, რათა თავიდან გამრავლებულიყო ადამიანთა მოდგმა, ძველი დიდება დაბრუნებოდა სამყაროს.

 მაშინ თავისი რჩეული ათრახასისის შველა არჩია, მისთვის წარღვნის ცნობება ჩაიდო გულში. მაგრამ ფრთხილობდა, ღმერთებს მისი გულისნადები არ გაეგოთ, კარგ დღეს არ უქადდა ასეთი ურჩობა, შეშინდა, საიდუმლოს გაცემისათვის უთუოდ დაისჯებოდა.

ფარულად იმოქმედა ენქიმ. რომ შებინდდა, ათრახასისის სახლთან მივიდა. ნიავი მოაქროლა, ნიავს თავისი ხმა მოაყოლა და ლერწმის ქოხს ასე მიმართა: - ჰოი, ლერწამო, ჰოი, სახლის კედელო! მისმინე და კარგად დაიმახსოვრე ჩემი ნათქვამი. მიანებე ყველაფერი, დატოვე შენი ავლადიდება, თავს უშველე. ნუ გამოეკიდები ნურაფერს, ნუ დაგწყდება გული, დრო აღარ გაქვს! სახლი დაანგრიე და მისგან ხომალდი ააგე, ჩაჯექ ხომალდში და ჩემსკენ გამოსწიე, თავი გადაირჩინე! იჩქარე, თორემ მალე ფრინველთა და თევზთა წვიმა მოგელის, მკაცრია ზეცა, არ დაინდობს კაცთა მოდგმას!

ათრახასისს თავის ქოხში ყური ლერწმის კედელზე მიედო და ენქის ხმას ისმენდა. ვერც კი გაიგო კარგად, რას ურჩევდა თავისი მფარველი მბძანებელი, მაგრამ გულისხმას მიენდო, ღმერთის ნათქვამი ენიშნა, მიხვდა, რომ უნდა ეჩქარა.

გათენდა თუ არა, საქმეს შეუდგა. გამოიტანა ცული, ქოხი წამოაქცია და ჩეხვა დაუწყო. მერე ფიცრებად შეკრა ლერწმის ტოტები, ერთმანეთს გადააბა. ააგო ხომალდი, რომელსაც არც კარი ჰქონდა, არც ფანჯარა, კიდობანს ჰგავდა. სახურავში კი პატარა სარკმელი გაუკეთა, ზეცისთვის თვალის სადევნებლად.

 გაუკვირდა მუშაობაში გართული ათრახასის შემყურე ხალხს, ნეტავ რა უდევს გულში, რად დაანგრია თავისი სახლი, რად აგებს ხომალდსო. ათრახასისს პასუხი მზად ჰქონდა: - ენქისთან, ჩემს მბრძანებელთან მივეშურები, იქ არის ჩემი სამკვიდრებელიო.

ბოლოს ხომალდიც მზად იყო. ჩქარობდა ათრახასისი, ენქის დარიგება არ ავიწყდებოდა. ყოველი სულიერი ჩასვა იქ, ფრინველი თუ ცხოველი, გარეული თუ შინაური. ბოლოს თავადაც ჩაბრძანდა და ზღვის დინებას მიჰქვა.

დათქმულ ჟამს აღსდგა ჭექა-ქუხილის ღმერთი ადადი, ღრუბლები შეყარა, ხარივით აბუბუნდა, წარღვნა მოუვლინა დედამიწას, ზემო და ქვემო თიამათი ერთმანეთს შეურია, ხმელეთი წყლით დაფარა. მდინარის ხმაურმა ადამიანთა ხმა ჩაახშო.

წყალმა ქალაქები წალეკა, ხალხი ქვესკნელმა ჩაყლაპა. დუმილმა დაისადგურა ყველგან. გაუკაცრიელდა არე-მარე.

გადმოხედეს ღმერთებმა ქვეყანას, თავიანთმა ნამოქმედარმა შეაძრწუნა ისინი. მალე მოშივდათ, მაგრამ ძღვენის მომრთმევი აღარავინ იყო. შეწუხდნენ მბრძანებლები, ინანეს, ენქის რჩევას რომ არ მიჰყვნენ.

 დიდხანს, დიდხანს იჯდა ათრახასისი ხომალდში და არსაიდან არსაით მიჰყვებოდა დინებასა და თავის ბედს. აქეთ-იქით აწყდებოდა კედლებს წარღვნის დროს, ტალღები ხომალდს ციბრუტივით ატრიალებდა.

ბოლოს, როგორც იქნა, ყველაფერი მიწყნარდა და ათრახასისმაც შვებით ამოისუნთქა. ცოტა შეიცადა და ფრინველი გაუშვა ცაში. მალე ფრინველი უკან დაბრუნდა. განაგრძო ცურვა ხომალდმა.

ეხლა მეორედ გაგზავნა ფრინველი ათრახასისმა, ისიც უკან მიუბრუნდა პატრონს.

გავიდა ხანი და მესამედ გაფრინდა ფრინველი. ეხლა კი უკან აღარ დაბრუნებულა იგი. მიხვდა ათრახასისი, ხმელეთი ახლოს უნდა ყოფილიყო.

მართლაც, მალე ხომალდი შეჩერდა. ამდენი მგზავრობისაგან გათანგული ათრახასისი გადმოვიდა, ფეხი დაადგა მიწას. მის წინ უზარმაზარი მთა აღმართულიყო. არავინ ჩანდა გარშემო, სიცოცხლის ნიშანწყალი არ იგრძნობოდა. აი, თურმე რას უქადდნენ ღმერთები კაცთა მოდგმას, თურმე რისგან იფარავდა ენქი თავის რჩეულს! ელდა ეცა მგზავრს, სასოწარკვეთილება ეწვია, მარტოობისა შეეშინდა, მაგრამ მალე გონს მოვიდა ისევ. იცოდა, თავისი ღმერთი არ გაწირავდა მას.

ხომალდიდან ყველა სულიერი გადმოიყვანა, დასახლდა ახალ ადგილსამყოფელზე, თავიდან დაიწყო ყველაფერი. ნელ-ნელა მოერგო ცხოვრებას, ხორბალი დათესა, ყანა მოხნა. არა, ღმერთებმა კვლავ ვერ მიაღწიეს საწადელს, კაცთა მოდგმა ვერ გააქრეს! ათრახასისმა იცის, როგორ გადარჩეს!

 კვლავ გადმოხედეს დამწუხრებულმა ღმერთებმა ქვეყანას და ათრახასისი რომ იხილეს, გულს სიხარული მოეფინათ. იმედის ნაპერწკალმა გაუელვათ გულში, კაცთა მოდგმა კვლავ გამრავლდება, ზეცას კვლავ მიართმევს ძღვენს!

 ღრმა სიბერემდე იცოცხლა ათრახასისმა. მრავალი უბედურება გამოიარა, მხრებით ატარა ჭირი თუ ლხინი. მოჰყავდა მოსავალი და ხელდამშვენებული ეახლებოდა ხოლმე ღმერთებს. მისგან ახალი თაობები იშვა, კვლავ გამრავლდა ადამიანთა მოდგმა, აბუბუნდა ქვეყანა.

 ბოლოს ათრახასისის გარდაცვალების ჟამმაც მოაღწია. ღმერთებმა უკვდავება მიანიჭეს ნიშნად ერთგული მსახურებისა და მორჩილებისა. სამუდამო სამყოფელი მან თავისი მბრძანებლის - ენქის მახლობლად პოვა.